Zapraszamy na spotkanie z Michałem Bilewiczem, autorem książki Traumaland.

Nieufni wobec państwa i wszelkich instytucji. Wiecznie narzekający i niezadowoleni. Pełni obaw i lęków. A jednocześnie gotowi do ogromnej mobilizacji w czasie kryzysu i pomagania innym, gdy są w potrzebie. Tacy są mieszkańcy Traumalandu.

Zadanie: Spotkania literackie na Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Zapraszamy na spotkanie z Piotrem Pazińskim.

Spotkanie poprowadzi Mateusz Demski.

Zadanie: Spotkania literackie na Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Koncert specjalnie na zamówienie FKŻ w Grodzisku Mazowieckim!

MASZYNOWA
(Grzegorz Fajngold & Marcin Pryt)
Koncert poświęcony legendarnemu żydowskiemu zespołowi z Łodzi Śliwki.
Duet MASZYNOWA wykona we własnej aranżacji kilka piosenek sprzed 1968 roku.

O zespole Śliwki:
Zespół wokalno-instrumentalny Śliwki powstał z początkiem 1966 r. skupiając uczniów i studentów łódzkich szkół wyższych, zainteresowanych połączeniem muzyki rockowej z ambitnymi tekstami m. in. A. Mickiewicza, S. Żeromskiego, W. Szekspira. Formację tworzyli: Włodzimierz Szeps – śpiew; Henryk Gwiazda – gitara; Leonard Gwiazda – gitara basowa; Jerzy Tworkiewicz – gitara, śpiew i Filip Sztulman – perkusja. Dzięki nagraniom dla Rozgłośni Polskiego Radia w Łodzi grupa zdobyła lokalny rozgłos. W kwietniu 1967 r. zespół zajął 2 miejsce na I Festiwalu Młodzieżowej Muzyki Rytmicznej w Łodzi. Grupa związana była z Jazz Clubem Storyville w Łodzi.
W 1968 r. Śliwki zaproszono do Operetki Warszawskiej na III „Musicoramę” (25.05.1968). Szczególnie podobała się piosenka „Być może tak, być może nie”. Zespół wystąpił w składzie: Andrzej Delong (ur. 16.11.1946 r. w Łodzi) – perkusja, lider; Ryszard Henryk Rosenberg – pianino, śpiew; H. Gwiazda – gitara; J. Tworkiewicz – gitara, śpiew; Zbigniew Frankowski – gitara, śpiew; Adam Erdberg – gitara basowa. Niestety, wkrótce grupa rozpadła się wskutek reperkusji Marca ’68.
Kontynuacją linii programowej Śliwek była formacja Nie Wszystko Na Sprzedaż. Zespół tworzyli: Andrzej Żylis – pianino, śpiew, lider; J. Tworkiewicz – gitara, śpiew; Marek Budzyński – gitara, śpiew; Bogdan Jackowicz – gitara basowa, śpiew; A. Delong – perkusja i Marian Stajnda – perkusja. Grupa rozpadła się w połowie 1969 r.
A. Żylis utworzył w latach 70-tych własną grupę, z którą współpracował m. in. Jacek Lech. A. Delong utworzył Bumerang, a wlatach 1971-1977 współpracował z zespołem Ptaki Jacka Szczygła. Z. Frankowski z końcem 1968 r. dołączył do grupy Vox Gentis, a następnie występował w grupie Quorum, współpracował z grupą Anawa i Marylą Rodowicz.

MASZYNOWA
Duet stworzony przez Marcina Pryta i Grzegorza Fajngolda, wieloletnich członków kultowej formacji 19 wiosen.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024.

Koncert specjalnie na zamówienie FKŻ w Grodzisku Mazowieckim!

Joanna Szumacher i Paweł Cieślak, duet odpowiedzialny za projekt Kopyta Zła, powraca. Koncert Smutne piosenki to przedwojenne szlagiery jidysz w nowych odsłonach oraz utwory napisane specjalnie na V Festiwal Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim.

Współpraca Szumacher i Cieślak rozpoczęła się w 2016 roku od projektu Kopyta zła, albumu konceptualnego, zbudowanego na noweli Edgara Allana Poego, Metzengerstein. W tym roku, specjalnie na zamówienie Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim, duet stworzy i zaprezentuje jidyszowe piosenki w nowym, elektronicznym ujęciu.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024.

Zapraszamy na spotkanie autorskie z Maszą Makarową, przewodniczką po getcie warszawskim, pracowniczką Muzeum Getta Warszawskiego i autorką książki Przewodnik po dawnym getcie warszawskim.

Przewodnik po dawnym getcie warszawskim zawiera informacje na temat 60 najważniejszych miejsc na terenie dawnego getta – zachowanych fragmentów murów zamkniętej dzielnicy, ostańców, które wciąż można odnaleźć w tej części Warszawy, miejsc pamięci i upamiętnień z różnych okresów.

„Jak oprowadzić po miejscu, którego nie ma? Czy jesteśmy w stanie choć na chwilę oczami wyobraźni zobaczyć tę Warszawę, nieistniejącą albo kryjącą się pod warstwą gruzów, na których powstało nowe życie? Czy historię tego, czego nie ma, mogą opowiedzieć upamiętnienia?” – zastanawia się autorka przewodnika.

W przewodniku zaproponowano trasy zwiedzania zaznaczone na specjalnie przygotowanych mapach. Opowieściom o poszczególnych obiektach towarzyszą archiwalne zdjęcia m.in. ze zbiorów Muzeum Getta Warszawskiego oraz zdjęcia współczesnej Warszawy. W publikacje zamieszczona została również lista wszystkich ostańców na terenie dawnego getta.

Masza Makarowa – pracuje w Dziale Edukacji Muzeum Getta Warszawskiego. Jest historyczką, antropolożką i dziennikarką. Jest autorką „Przewodnika po dawnym getcie warszawskim”. Wraz z zespołem prowadzi TikTok Muzeum Getta Warszawskiego. Naukowo zajmuje się tematem żydowskiej kolonizacji na Dalekim Wschodzie.

W tym roku zapraszamy Was na warsztaty z linorytu, podczas których razem z Pauliną Pankiewicz będziemy tworzyć chanukije!

Warsztaty potrwają ok. 2 godziny, obowiązują zapisy mejlowe: warsztaty@festiwalkulturyzydowskiej.pl 

Zajęcia dla osób powyżej 15. roku życia.

Paulina Pankiewicz zajmuje się działaniami performatywnymi, rysunkiem, ilustracją, wideo, realizuje projekty site specific. Często wchodzi w dialog ze strukturami przestrzennymi miasta, bada je, obserwuje i opisuje. Równie mocną inspirację znajduje w naturze. Eksploruje te dwa tematy w kontekście przestrzeni, czasu i ruchu. Jest absolwentką malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (2007). Obroniła doktorat na Wydziale Intermediów Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Bierze udział w wystawach i tworzy performanse. Mieszka i pracuje w Warszawie. 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024.

Zapraszamy na spotkanie autorskie z Sylwią Zientek, polską pisarką, autorką takich książek jak Polki na Montparnassie, Tylko one. Polska sztuka bez mężczyzn, Lunia i Modigliani.

Czy miłość do malarza można pomylić z miłością do sztuki?
Czy trzeba poświęcić siebie, by rozsławić najoryginalniejszego artystę na świecie?
Czy próbując zadowolić wszystkich, można rozwijać się i żyć szczęśliwie?

Lunia Czechowska z ubogiej i nieśmiałej emigrantki w Paryżu przeistacza się w modelkę, muzę i powiernicę Amedea Modiglianiego. To jednak nie wystarcza ambitnej Polce. Wikłając się w skomplikowaną relację z ekscentrycznym, rokującym malarzem jest gotowa podporządkować swoje życie jednemu celowi: by świat dostrzegł w nim genialnego artystę.

Lunia poznaje Amadea dzięki paryskiemu marszandowi, Leopoldowi Zborowskiemu, który jako pierwszy uwierzył we włoskiego malarza i otoczył go opieką. To dzięki Polakom Modigliani namalował swe największe arcydzieła.

Po bestsellerowych „Polkach na Montparnassie” Sylwia Zientek wraca do Paryża. Miasto w czasie I wojny światowej, środowisko bohemy artystycznej i polskiej emigracji stają się barwnym tłem, na którym autorka kreśli porywającą historię Luni i charyzmatycznego, przedwcześnie zmarłego Modiglianiego. Powieść jest oparta na faktach.

Opis pochodzi od wydawcy.

Sylwia Zientek – Pisarka, autorka powieści, głównie historycznych, opowiadań oraz licznych publikacji biograficznych. Wydała m.in. sagę warszawską „Hotel Varsovie”, książki „Kolonia Marusia” i „Miraże”. Absolwentka prawa na Uniwersytecie Warszawskim oraz Centrum Studiów Latynoamerykańskich. Po wielu latach pracy porzuciła zawód prawniczki dla pisania. W 2021 roku Wydawnictwo Agora wydało jej książkę pt.: „Polki na Montparnassie”, w październiku 2022 ukazała się powieść oparta na faktach pt.: „Lunia i Modigliani”, a w 2023 roku książka Tylko one. Polska sztuka bez mężczyzn.

Spotkanie poprowadzi Sebastian Frąckiewicz.

Sebastian Frąckiewicz (ur. 1982) – urodził się w Sieradzu, a wychował we wsi Chociw. Dziennikarz kulturalny i krytyk, kurator wystaw komiksowych, na co dzień pracuje w branży reklamowej jako senior copywriter. Publikował w „Tygodniku Powszechnym”, „Lampie”, „Filmie”, „Polityce” „Przekroju” oraz w internetowym magazynie dwutygodnik.com i w portalu filmweb.pl.  Wydał trzy książki: Wyjście z getta. Rozmowy o kulturze komiksowej w Polsce, Żeby było ładnie. Rozmowy o boomie i kryzysie street artu w Polsce oraz Ten łokieć źle się zgina. Rozmowy o ilustracji. Stypendysta Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz marszałka województwa wielkopolskiego. Mieszka w Warszawie.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024.

Zapraszamy na wykład dr. hab., prof. uczelni, Dziekana Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego, Łukasza Niesiołowskiego-Spanò. 

Łukasz Niesiołowski-Spanò
Polski historyk starożytności, specjalizujący się w tematyce historii starożytnej Palestyny, dziejów biblijnego Izraela oraz Filistynów. W latach 2016-2020 Dyrektor Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2020 roku Dziekan Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024.

Działanie performatywne Pauliny Pankiewicz pt. „Wystawa” będzie oparte na współpracy z publicznością. Artystka zaprosi do współtworzenia ekspozycji opowiadającej losy przedwojennej lokalnej społeczności żydowskiej.
Finalnie powstanie instalacja w przestrzeni publicznej. Jej forma i treść zależała będzie od osób uczestniczących w akcji artystycznej, stając się tym samym, wraz z artystką, współautorkami i współautorami.
Pankiewicz podczas aktu wspólnego tworzenia opowieści o mieszkankach i mieszkańcach Grodziska Mazowieckiego pochodzenia żydowskiego wykona gest, który wpłynie na efekt końcowy i wymowę wystawy.

*Osoby w każdym wieku od najnajmłodszych do najbardziej dojrzałych są zaproszone do działania performatywnego. Od 0,5 – 100+ lat.

Paulina Pankiewicz zajmuje się działaniami performatywnymi, rysunkiem, ilustracją, wideo, realizuje projekty site specific. Często wchodzi w dialog ze strukturami przestrzennymi miasta, bada je, obserwuje i opisuje. Równie mocną inspirację znajduje w naturze. Eksploruje te dwa tematy w kontekście przestrzeni, czasu i ruchu. Jest absolwentką malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (2007). Obroniła doktorat na Wydziale Intermediów Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Bierze udział w wystawach i tworzy performanse. Mieszka i pracuje w Warszawie. 

Spotkanie z Bartoszem Węglarczykiem wokół jego tegorocznej książki Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o Żydach, ale za bardzo baliście się zapytać!

Bartosz Węglarczyk: Z Jonnym spotkaliśmy się kilka lat temu w Warszawie. Zaprzyjaźniliśmy się. Bez przerwy rozmawiamy o wszystkim: o dziewczynach, o jedzeniu, o psach i naprawdę sporo o Donaldzie Trumpie. Zwykle zgadzamy się ze sobą, chociaż nie zawsze. Czasami się kłócimy, zwłaszcza jeżeli chodzi o politykę.

Obiecaliśmy sobie, że będziemy szczerzy. Jonny odpowiada na wszystkie oczywiste, dziwne i skandaliczne pytania na temat Żydów. Z wielu z nich obaj się śmiejemy. Wiemy, że ludzie czasami boją się pytać o pewne sprawy, dlatego postanowiliśmy sami zadać wszystkie mądre i głupie pytania w waszym imieniu. Zebraliśmy je, ułożyliśmy w listę i zaczęliśmy po kolei na nie odpowiadać. Bez żadnych uników.

Rozmowa zaczyna się tak:

Bartosz Węglarczyk: – Zacznijmy od łatwego pytania, na które powinieneś bez problemu odpowiedzieć.

Jonny Daniels: – Tak?

BW – Dlaczego Żydzi nienawidzą Polaków?

JD – „Nienawidzą” to mocne słowo. Jest wiele złości i obwiniania, ale w pewnym stopniu… tak, to prawda. To znaczy…

A potem jest jeszcze mocniej i ciekawiej…

Rozmówcy rozprawiają się z różnymi stereotypami. Na przykład:

Bartosz Węglarczyk: Mówi się, że Żydzi uprawiają seks przez otwór w prześcieradle. Możesz mi to wyjaśnić?

Jonny Daniels: Tego nie mogę ci wyjaśnić. Słyszałem o tym. Całe życie to słyszę.

BW: Ludzie pytają cię o to?

JD: Bez przerwy. Zanim wrócę do kwestii seksu przez dziurkę, opowiem ci śmieszną historię. Byliśmy na wycieczce szkolnej. Miałem czternaście czy piętnaście lat. Nasz kierowca spytał mnie, co ukrywam pod jarmułką. Pod moim kippah, nakryciem głowy.

BW: A co tam miałeś ukrywać?

JD: Rogi.

BW: Rogi?!

JD: Przysięgam na Boga.

BW: Czyli Żydzi mają rogi i noszą jarmułki, żeby je ukrywać?

JD: Tak.

BW: Aaa… Rozumiem.

JD: Teraz już wiesz.

BW: To ma sens.

JD: W stu procentach ma sens. Ale wracając do seksu i pytania o dziurę w prześcieradle…

BW: Nie masz rogów, sprawdziłem. Podkreślmy to na wszelki wypadek. Co odpowiedziałeś temu kierowcy?

JD: Dzięki za to podkreślenie. To prawda, nie mam rogów. A co do kierowcy, to podniosłem jarmułkę i pokazałem mu, że nie mam rogów. I wyjaśniłem, że ten stereotyp narodził się z powodu stworzonego przez Michała Anioła króla Dawida z rogami.

Jak widzisz, tłumaczę stereotypy od dawna, a ta dziura w prześcieradle jest bardzo starym stereotypem. W judaizmie jest cały kod odbywania stosunków seksualnych, opisany na przykład w Talmudzie. Mówi on, że Żydzi muszą być całkowicie rozebrani, a w czasie stosunku ich ciała muszą się dotykać, co wyklucza używanie dziurawego prześcieradła!

Wiele spraw dziwi ludzi, jeżeli chodzi o Żydów i o to, jak oni robią różne rzeczy. To jakby się zastanawiać, jak każdy Amerykanin coś robi, a przecież są ich miliony. Żydów też są miliony.

Powyższy opis pochodzi od wydawcy.

Bartosz Węglarczyk – Od 1989 do 2011 był dziennikarzem „Gazety Wyborczej”, w której pełnił przez wiele lat funkcję szefa działu zagranicznego. W latach 90. był korespondentem „Gazety Wyborczej” w Moskwie i w Brukseli, a w latach 1998–2004 w Waszyngtonie. W latach 2012-2013 był redaktorem naczelnym miesięcznika. W latach 2013-2016 był zastępcą redaktora naczelnego w dzienniku „Rzeczpospolita”. Prowadził programy „Świat według Węglarczyka” oraz „Słoń a sprawa polska” w Superstacji. Od września 2008 do kwietnia 2016 wraz z Kingą Rusin prowadził weekendowe wydania porannego programu Dzień Dobry TVN. Od stycznia do grudnia 2014 prowadził magazyn Świat w TVN24 BIS. Od marca 2016 dyrektorem programowym Onet.pl. Od grudnia 2018 jest redaktorem naczelnym Onet.pl w Ringier Axel Springer Sp. z o.o.

Kapela a’Postola grająca tradycyjną muzykę instrumentalną gatunku ROOTS, którą wiele lat temu grano na zabawach w małych miasteczkach i wsiach Ukrainy. W szerokim repertuarze zespołu znajduje się muzyka korzenna – kozaki, hopaki, polki, mazurki, walce oraz tańce weselne. Są to utwory charakterystyczne dla różnych etnicznych grup – Ukraińców, Żydów i Polaków.

Repertuar czerpią z archiwów muzycznych i badań terenowych prowadzone przez różnych ukraińskich muzykoznawców w drugiej połowie XX wieku.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024.

Zapraszamy na kolejną wystawę przywracającą pamięć o żydowskich rodzinach z Grodziska Mazowieckiego. Tym razem przedstawimy sylwetki członków rodzin Gryc i Wencel, które z Grodziskiem związane były do czasu wyjazdu do Stanów Zjednoczonych, jeszcze przed wybuchem II wojny światowej.

Podczas otwarcia wystawy odbędzie się spotkanie z potomkiniami i potomkiem rodzin Gryc i Wencel, Lindą Gritz (US), Davidem Gritzem (US) i Andreą Strongwater (US).

David Gritz (USA)

Jestem pierworodnym dzieckiem Hermana (Hy) i Heleny (z domu Liberman) Gritz. Dorastając w dzielnicy Bronx w Nowym Jorku, moja siostra Linda i ja mieliśmy wspaniałe dzieciństwo. Szkoły, parki i sklepy znajdowały się w odległości krótkiego spaceru od miejsca, w którym mieszkaliśmy; Manhattan, centrum Nowego Jorku, znajdował się w odległości krótkiej przejażdżki pociągiem… i w pełni skorzystaliśmy ze wszystkiego.
Już w bardzo młodym wieku moi rodzice zapoznawali nas z wieloma kulturowymi aspektami życia. Jako dzieci chodziliśmy na przedstawienia na Broadwayu, w domu słuchaliśmy muzyki klasycznej i opery. Moi rodzice nauczyli nas także doceniać zarówno różnice, jak i podobieństwa między ludźmi z różnych kultur.
Oboje moi rodzice byli zapalonymi sportowcami. Odziedziczyłem tę miłość i umiejętności w sporcie; i uzyskałem stypendium lekkoatletyczne na Uniwersytecie Nowojorskim. Ukończyłem studia z zakresu rachunkowości i wkrótce potem uzyskałem licencję biegłego rewidenta. Najważniejszym momentem w mojej karierze zawodowej było stanowisko dyrektora zarządzającego oddziału kosmetyków w Stanach Zjednoczonych firmy STABILO, znanej w Europie ze swoich przyborów do pisania.
Mam dwie córki: Jacqueline jest obecnie nauczycielką w szkole podstawowej i obdarzyła mnie wnukami bliźniakami (chłopcem i dziewczynką), które mają teraz 11 lat. Andrea, moja młodsza córka, jest dyrektorem generalnym centrum fitness.
Teraz cieszę się latami emerytury. W dalszym ciągu biorę udział w zawodach Grupy Seniorów w lekkoatletyce. Lubię podróżować, zwłaszcza po wyspach na Karaibach, a ostatnio rejsy po rzekach w Europie…..i oczywiście moje ulubione zajęcie…..obserwowanie dorastania moich wnuków!

Linda Gritz (USA)

Linda Gritz jest wieloletnią działaczką na rzecz kultury jidysz. Po przejściu na emeryturę w branży biotechnologii jako biolog molekularny, który stał się pisarzem medycznym, Linda tworzy oryginalne piosenki w języku jidysz i jidyszowe wersje piosenek z innych języków. Ona i jej mąż Michael Katz wychowywali swoje dzieci w języku jidysz. Działają w Boston Workers Circle / Arbeter Ring, świeckiej, postępowej społeczności zakorzenionej w radykalnym jidyszkajcie i śpiewają w jej chórze jidysz A Besere Velt (Lepszy świat).

Oto link do kanału Lindy na YouTube z piosenkami w języku jidysz:

https://www.youtube.com/@lindagritz1303 

Andrea Strongwater (USA)

Profesjonalna artystką z ponad 25-letnim doświadczeniem w sztukach pięknych, ilustracjach, licencjonowaniu produktów, publikacjach i tekstyliach. Jej prace pojawiały się w książkach dla dzieci, stałych instalacjach w muzeach.

Wystawa realizowana dzięki dofinansowaniu ze środków Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024.

Zadanie publiczne pn. V Festiwal Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego.

Jak co roku zapraszamy na spotkania eksperckie przybliżające historię i dziedzictwo polskich miast i miasteczek. Z Lechem Wiśniewskim, Prezesem Towarzystwa Miłośników Ziemi Kozienickiej, będziemy rozmawiać o tym, jak wyglądało życie i realia Żydów w Kozienicach. O Magidzie z Kozienic, o cmentarzu żydowskim i działaniach upamiętniających żydowskie dziedzictwo Kozienic.

Zadanie publiczne pn. V Festiwal Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego

Ella Ponizovsky Bergelson jest artystką wizualną badającą samookreślenie kulturowe na poziomie indywidualnym i wspólnotowym. Urodzona w Moskwie (1984), wyemigrowała do Izraela (1991), a od 2016 mieszka w Berlinie, jej hybrydowa tożsamość napędza tworzenie migrującej estetyki anarchistycznej, eksplorującej przemieszczenie i integrację poprzez wizualizację języka. Ella zakłada, że ​​skojarzenie konkretnego tekstu z miejscem stanowi modalność artystyczną. Zajmuje się interwencjami i muralami site-specific w przestrzeniach publicznych, muzeach i galeriach.

Język i typografia są kluczowymi składnikami kulturowymi, oznaczającymi istotę zarówno pod względem treści, jak i formy. Ella rzuca wyzwanie sztywności językowej, łącząc różnorodne systemy typograficzne z różnych alfabetów, wspierając wizualną hybrydowość. Jej prace opierają się łatwej konsumpcji przez czytelnika/czytelniczkę i niechętnie dają się rozszyfrować. Odbiorca doświadcza w nich tekstów jako przestrzeni emocji i intencji, w której obrazy słów mają więcej niż jedną odrębną tożsamość i wrodzone znaczenie. Nakładając się na siebie rzeczywistości i czas, tekst przybiera nową formę, która odzwierciedla jednoczesność trywialnych i zmieniających życie (lub świat) wydarzeń teraźniejszości.

Studiowała w Bezalel Academy of Arts w Jerozolimie oraz w School of Visual Arts NY City. Jej godne uwagi interwencje obejmują: Teatr Pathos, Monachium (2023), Biennale Sztuki w Wenecji (2022), Muzeum Klingspor, Offenbach nad Menem (2021), Dni Kultury Żydowskiej/Muzułmańskiej, Heidelberg (2021), Muzeum Zabawek Antycznych (Meksyk, 2020), ZK/U Berlin (2019), Kindl Brauerei, Berlin (2019), Biennale w Jerozolimie (2019), JCC, Berkeley, Kalifornia (2018). Prace pokazywane były w: galeria Root Division, SF (2020), Literaturhaus Berlin (2019), The Altes Rathaus Marzahn, Berlin (2018), Festiwal Kultury Żydowskiej, Kraków (2017), Mazeh 9, Izrael (2017), galeria Almacén, Izrael (2017), Muzeum Kultury Islamskiej i Bliskiego Wschodu, Izrael (2016-2017), Muzeum Jaffy (2016-2017) i nie tylko.

Lektorka w performance: dr Martyna Steckiewicz.

Zbigniew Judasz, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Kalisza do spraw wielokulturowego dziedzictwa Kalisza oraz mniejszości narodowych i etnicznych, podczas spotkania eksperckiego opowie o żydowskiej historii Kalisza, wybitnych rabinach pochodzących z tego miasta oraz o Statucie Kaliskim, przywileju dla Żydów wydanym przez księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego 16 sierpnia 1264 w Kaliszu.

Podczas warsztatów kulinarnych zabierzemy Państwa w podróż w świat smaków i aromatów kuchni sefardyjskiej. Przygotujemy popularne i proste przekąski – coś na słono i coś na słodko. Na warsztat weźmiemy perfumowe wody: różaną i pomarańczową, migdały, pistacje oraz świeże zioła i sezonowe warzywa. Spotkanie poprowadzi Agnieszka Kuś, edukatorka kulinarna współpracująca z MHŻP Polin

Warsztaty potrwają ok. 2 godziny, obowiązują zapisy mejlowe: warsztaty@festiwalkulturyzydowskiej.pl     Brak wolnych miejsc!

Agnieszka Kuś – interpretatorka dziedzictwa kulinarnego, autorka tekstów, przewodniczka, edukatorka i vlogerka, która wyszukuje smakowite historie z dziejów Polski i dzieli się z nimi ze słuchaczami i czytelnikami. Współpracuje z Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, gdzie prowadzi kulinarne zwiedzanie Warszawy dotyczące dziedzictwa kulinarnego Żydów w Polsce.

Partner wydarzenia: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

 Zapraszamy na otwarcie wystawy Andrei Strongwater, amerykańskiej artystki, potomkini żydowskiej, grodziskiej rodziny Wencel, podczas której artystka zaprezentuje swoje prace przedstawiające nieistniejące synagogi. 

Jako artystka wizualna, ktoś, kto widzi i zapamiętuje obrazy i rysunki, stanęłam twarzą w twarz z rzeczywistością, że w całej Europie kwitło kiedyś około 17 000 synagog, wzbogacając i definiując Żydów na całym obszarze. Po II wojnie światowej pozostało około 775 budynków, z czego tylko około 23% nadal pełni funkcję synagog. Były to ważne i piękne symbole życia, budowane przez społeczności, aby wyrazić swoje ideały i żyć jako Żydzi. Były to domy żydowskiego doświadczenia, domy zarówno doniosłych, jak i codziennych wydarzeń z życia Żydów, czasami przez setki lat. Większość tych synagog zaginęła, ale malując niektóre z tych budynków tak, jak wyglądały w najlepszym wydaniu, mogłam niemal przywrócić je do życia.

Dorastałam w Nowym Jorku wkrótce po zakończeniu II wojny światowej. Był to czas, gdy wiele amerykańskich synagog naśladowało te zbudowane w Europie pod koniec XIX i na początku XX wieku, zanim większość obiektów architektury publicznej – w tym synagogi – zamieniła się w proste, pozbawione ozdób, pudełkowate budynki. Ortodoksyjna synagoga na Bronksie, do której chodziłam z moim dziadkiem, emigrantem z Grodziska, wydała mi się magiczna. Jako dziecko pozwolono mi siedzieć z nim w męskiej części, słuchając i oglądając. Mężczyźni nosili szale z haftem i frędzlami na końcach. Śpiewali modlitwy na głos, ale cicho, do siebie, w języku, którego nie rozumiałam, tworząc szum. Na ścianach wypisano imiona, a witraże zabarwiały światło wpadające w ciągu dnia.

Od dzieciństwa zajmuję się tworzeniem różnych rzeczy – obrazów, książek, opowiadań, sztuk teatralnych i wszelkiego rodzaju przedmiotów. W 1970 roku ukończyłam Cornell University’s College of Architecture, Art, and Planning (Wyższą Szkołę Architektury, Sztuki i Planowania na Uniwersytecie Cornell), która okazała się najlepszym z możliwych światów do rozwijania moich umiejętności i nauki kreatywnego myślenia. Przez lata projektowałam kostiumy i scenografie dla Off-Off Broadway i zespołu tanecznego, stworzyłam firmę zajmującą się robieniem dzianin na zamówienie, projektując dwie kolekcje rocznie i wykonując indywidualne wzory, aby pasowały do ​​każdego klienta dla każdego ubrania, opracowałam nowe przędze i tkaniny za pomocą przędzarki w Maine i producenta kaszmiru w Szkocji. I zawsze malowałam.

W 2000 roku agentka zapytała, czy mogłaby mnie reprezentować i udzielić licencji na wykorzystanie moich grafik do produktów upominkowych – kartek okolicznościowych, papieru do pakowania, puzzli itp. Moje obrazy zostaną zeskanowane i zapisane jako pliki o wysokiej rozdzielczości, które można wydrukować na prawie wszystkim. Wydawało się, że to dobry sposób na zarabianie na życie. Jednym z wymagań agenta było znalezienie niszy – czegoś, co wyróżni mnie z tłumu. Jej pomysłem było stworzenie sztuki o tematyce żydowskiej, a pierwszym zadaniem był kalendarz. Kontynuowałam z chanukijami, a potem kartkami na Rosz ha-Szana i co potem?

Kupiłam mojej matce książkę Gerarda Sylvaina zawierającą pocztówki żydowskie sprzed I wojny światowej. Często wspominała żydowską Polskę, gdzie urodziła się i mieszkała przez kilka wczesnych lat, zanim w latach dwudziestych XX wieku przeprowadziła się do Nowego Jorku z rodzicami, bratem i dziadkiem. Myślałam, że spodobają jej się zdjęcia z pocztówek, ale tak nie było. Były zbyt ziarniste, rozmyte, czarno-białe lub źle ręcznie pokolorowane.

Wybrałam z książki cztery pocztówki przedstawiające stare synagogi, które chciałam przerobić w kolorze. Wniosłam do tych obrazów moje rozumienie architektury ze studiów w Cornell i coś jeszcze, co mój stary profesor i przyjaciel Norman Daly powiedziałby o mojej pracy: dzięki temu znalazł się w tym fizycznym miejscu w tym emocjonalnym momencie.

Zadziałało. Kupującym i widzom mojej strony podobały się te obrazy i chcieli więcej. Zrobiłam jeszcze cztery, same budynki, bez żadnych informacji. W jakiś sposób nawiązałam kontakt z United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie i zrobiłam pocztówki z moimi obrazami do ich sklepu, ponieważ odwiedzający często chcieli wiedzieć, co stało się z synagogami.

W tym momencie zdałam sobie sprawę, że malowanie synagog to projekt, za pomocą którego mogę opowiedzieć historię. Zaczęłam zagłębiać się w dostępne informacje. Historycznie rzecz biorąc, Żydzi przybyli do Europy wraz z Rzymianami. Na przestrzeni wieków na przemian byli przyjmowani, wydalani i mordowani. Wielu wypędzonych Żydów przeniosło się do zachodniej Rosji, do pobliskich miast lub na wieś, nadal wykorzystując pobliskie miasto do handlu. W 1791 r. Katarzyna II wyznaczyła ten obszar jako miejsce zamieszkania Żydów; stał się znany jako Strefa Osiedlenia i dziś obejmuje części Polski, Rosji, Ukrainy, Litwy, Białorusi i Mołdawii. Żydzi nadal mieszkali także w większości innych obszarów Europy.

Lokalne społeczności żydowskie często omawiały to, jak powinny wyglądać ich synagogi. Niektórzy chcieli, aby architektura wpisywała się w otoczenie, wyglądała chrześcijańsko i nie wyróżniała się. Wszystkie synagogi musiały spełniać lokalne ograniczenia, które zwykle obejmowały niższą wysokość od lokalnego kościoła lub budowane w alejce i niewidoczne z głównej ulicy. Czasami zbór chciał mieć synagogę podobną do tej, którą znał, więc gmina zatrudniała tego samego architekta. Niektóre synagogi były prawdopodobnie zbudowany przez lokalnych lub wędrownych robotników w okolicy, którzy nie myśleli zbyt wiele o oryginalnym projekcie. Niektóre kongregacje organizowały konkursy, prosząc architektów o zgłaszanie projektów i wybieranie zwycięzców, ale (jak to często bywa nawet w dzisiejszych konkursach) zdobywca pierwszej nagrody nie zawsze dostawał pracę. W jednym przypadku projekty przedstawiło 129 architektów, a zwycięzcy i przegrani zostali udokumentowani, podczas gdy w przypadku wielu innych synagog architekt i proces budowy pozostają nieznane.

Podczas moich poszukiwań odkryłam, że było bardzo niewiele zdjęć synagog. Było też bardzo mało informacji specyficznych dla każdego miasta i społeczności, a także nie było kompleksowego przeglądu tego, co zostało utracone. Tym pięknym, głęboko kochanym synagogom – w większości zniszczonym przez nazistów – poświęcano niewiele uwagi naukowej na temat ich życia, a jedynie wzmianki o ich zniszczeniu. Fotografie tych budynków istniały w rozproszonych źródłach – nikt nie zajął się dokumentowaniem, ilustrowaniem, archiwizowaniem i rozpowszechnianiem informacji o całości zaginionych synagog. Nawet badacze Holokaustu byli zaskoczeni, gdy dowiedzieli się o dużej liczbie synagog zniszczonych w całej Europie – od Francji po Białoruś, od Holandii po Chorwację.

Począwszy od 2009 roku pracowałam nad każdą synagogą, dla której udało mi się znaleźć zdjęcia i udokumentować jej zniszczenie. Udało mi się znaleźć synagogi w prawie wszystkich krajach, w których szerzyły się zniszczenia, i przedostałam się przez budynki i ich historie. Dostępnych jest teraz kilka zdjęć więcej niż na początku, ale informacje nadal nie są uzupełnione. A widoki wewnętrzne są jeszcze rzadsze niż widoki zewnętrzne.
Wystawiałam swoje prace w kilku miastach USA i zacząłem wykładać. Ludzie czuli, że stworzyłam coś prawdziwego, w co mogli wejść, i mieli mnóstwo pytań. Nawet Żydzi, którzy powiedzieli mi „nie jestem Żydem”, chcieli wiedzieć, do której synagogi chodziła ich rodzina. Religion News Service i Huffington Post poprosiły mnie o napisanie o tych budynkach i opublikowanie zdjęć w Internecie i na YouTubie.

W 2012 roku stworzyłam wielokrotnie nagradzaną wersję książkową dla młodych dorosłych, która zawierała dwadzieścia synagog i bardzo krótkie opisy. Jednak cały projekt musiał mieć formę pełnometrażowej książki i szukałam sposobów, aby to urzeczywistnić. Pukałam do wielu drzwi. Wszystkim wydawcom komercyjnym, z którymi rozmawiałam, podobał się ten projekt, ale nie mogli zrozumieć, w jaki sposób mogliby sprzedać wystarczającą liczbę książek, aby osiągnąć zysk; nie chcieli też publikować czegoś, co według nich było przeznaczone tylko dla Żydów. Za radą przyjaciela skontaktowałam się z wydawnictwem akademickim Cornell University Press, które poleciło mi zadzwonić do The Jewish Publication Society (JPS). Rabinowi Barry’emu Schwatrzowi, dyrektorowi JPS, spodobał się mój projekt i postrzegał go jako książkę. Będąc na wykładzie, który wygłosiłam w październiku 2019 roku, on także zauważył duże zainteresowanie słuchaczy tematem. Poprosił, abym namalowała więcej obrazów wnętrz synagog i ozdobiła opisy prac.

Kompilacja materiałów archiwalnych, zdjęć, planów projektowych i opisów w celu stworzenia „Zaginionych synagog Europy” – pierwszej książki zawierającej odtworzenie i kronikę próbek zniszczonych synagog ze wszystkich dotkniętych obszarów Europy oraz sprowadzenie ich z powrotem było długim procesem. do życia w najmocniejszy możliwy sposób. Synagogi te, budowane od początku XVI w. do 1930 r., obejmują wszystkie obszary geograficzne Europy, w których szerzyły się zniszczenia: Austrię (6 synagog), Białoruś (1), Chorwację (2), Czechosłowację (7), Wolne Miasto Gdańsk (1) , Estonia (1), Francja (2), Niemcy (31), Włochy (1), Łotwa (2), Litwa (4), Luksemburg (1), Holandia (1) i Polska (18). Większość z nich to duże, znaczące budynki, ponieważ to one zostały udokumentowane i często stały się pocztówkami zachowanymi do lat 20. XX wieku. Wiele domów modlitw i drewnianych synagog nie pozostawiło po sobie zbyt wielu śladów wizualnych. Ponieważ synagogi namalowane na potrzeby tej książki i wystawy koniecznie przedstawiają tylko synagogi na tyle ważne, że w swoim czasie zostały udokumentowane, muszą spełnić podwójny obowiązek, przypominając nam o tysiącach innych, które zostały zniszczone bez pozostawienia żadnych zapisów historycznych.

Na początku mojej pracy nazwy i miejsca budynków synagog okazały się bardzo mylące. Granice terytorialne zmieniały się z biegiem czasu z właścicieli tak często, że trudno było określić, czy dana synagoga znajdowała się na terenie Rosji, Litwy czy Polski. Znakomity personel pracowni map w Bibliotece Olin na Uniwersytecie Cornell prowadził mnie, wyciągając mapy obejmujące stulecia, aby pokazać mi granice polityczne w różnych okresach. Stało się jasne, że muszę wybrać rok odniesienia dla tego tomu, ustalony punkt w czasie, od którego będę mogła spójnie pracować na temat kraju rządzącego miastem lub miejscowością, w której znajduje się każda synagoga w tym roku. Wybrałam rok 1936, gdyż reprezentuje on rozkwit architektury synagogalnej i początek końca europejskiego judaizmu przed jego zniszczeniem przez nazistów.

Według granic politycznych z 1936 r. synagogi opisane w tej książce znajdowały się wówczas w piętnastu różnych krajach (patrz wyżej). Musiałam także zdecydować, jak nazwać miasta i miasteczka, ponieważ większość miejscowości miała kilka nazw w kilku językach. Dla spójności zdecydowałam się nazwać każdą miejscowość w zangielizowanej wersji jej nazwy w języku tego kraju w 1936 roku. Na przykład Karlsbad to dobrze znana nazwa miasta uzdrowiskowego, ale jest to jego niemiecka nazwa. W 1936 roku był częścią Czechosłowacji, gdzie po czesku nazywał się Karlowe Wary, takiej nazwy tutaj używam.

Każda synagoga posiada dedykowany profil, opowiadający historię tej gminy: jej władców na przestrzeni lat, kiedy Żydzi przybyli tam po raz pierwszy, jak i dlaczego gmina zmieniała się na przestrzeni czasu, jak powstała przedstawiona synagoga, jak została zniszczona, co się stało z synagogą Żydów podczas Holokaustu, późniejsze upamiętnienia zniszczonej synagogi i gmin żydowskich, w stosownych przypadkach, oraz aktualne informacje na temat dzisiejszej obecności Żydów w tych miejscach. 

Próbowałam podać dobre szacunki dotyczące liczby ludności żydowskiej we wspomnianych miejscach na przestrzeni czasu, ale dostępne informacje są ograniczone, różnią się znacznie w zależności od źródła i rzadko obejmują rzeczywiste dane spisowe. Mam nadzieję, że liczby stanowią punkt odniesienia. Gdziekolwiek było to możliwe, starałam się przekazać poczucie wspólnoty, która zbudowała każdą synagogę, ale o Żydach w tych społecznościach wiadomo znacznie mniej, niż byśmy sobie tego życzyli. Czasami data inauguracji synagogi jest nieznana i można ją jedynie oszacować, powiedzmy na początek XIX wieku. Niewiele wiadomo o architekturze zewnętrznej i wewnętrznej, a od czasu do czasu pojawia się więcej informacji o architektach niż o zaprojektowanych przez nich synagogach. Ograniczenia czasowe uniemożliwiły dokładniejsze udokumentowanie obecnie istniejących społeczności (konieczny byłby indywidualny kontakt). Krótko mówiąc, przedstawiłam tutaj tyle istotnych informacji, ile udało mi się zgromadzić przez lata specjalistycznych badań w bibliotekach, archiwach i Internecie.

Należy pamiętać o europejskiej kulturze żydowskiej, która kwitła przed II wojną światową. Zaginione synagogi Europy przywołują jako pomysłowe wspomnienie sposób życia, który zanikł. Mam nadzieję, że tętniące życiem obrazy pozwolą wam poczuć się tak, jakbyście mogli wejść do tych budynków i zrozumieć ich znaczenie, a poznanie tego, co udało mi się odkryć na temat tych społeczności, w trwały sposób przybliży wam ich historie.

Tekst pochodzi z książki Where We Once Gathered, Lost Synagogues of Europe.

Partner: Muzeum Getta Warszawskiego

Zgromadzone w zbiorach muzealnych Żydowskiego Instytutu Historycznego dzieła sztuki kultowej tworzą zróżnicowany zbiór, dotyczy to zarówno ich miejsca pochodzenia, jakości artystycznej, jak i stanu zachowania. Jest to największa tego rodzaju kolekcja w Polsce dająca jasne pojęcie o wszystkich rodzajach sprzętów liturgicznych używanych w synagodze, a także o przedmiotach związanych z prywatną modlitwą i domowymi obchodami religijnych świąt żydowskich. W moim wystąpieniu przedstawię tylko ułamek tej kolekcji związany ze społecznością Żydów greckich pochodzących z Salonik/grec. Tessalonik oraz wyjaśnię tajemnicę ich obecności w tych zbiorach.

Teresa (Tess) Śmiechowska urodziła się w Warszawie. Jest historyczką sztuki, kuratorką wystaw, dokumentalistką i osobą mocno związaną z tematyką żydowską. Zrealizowała wiele projektów, których zakres był związana z historią i kulturą Żydów czy kulturą współczesnego Izraela i krajów, w których historia i życie Żydów jest stale obecna/e i pamiętana/e. W latach 2006-2009 z ramienia Instytutu Adama Mickiewicza była koordynatorką Roku Polskiego w Izraelu oraz inicjatorką projektów z zakresu sztuk wizualnych w ramach tego międzynarodowego przedsięwzięcia. Przez wiele lat związana z Działem Sztuki Żydowskiego Instytutem Historycznym, będąc jego kierownikiem, kuratorem wystaw i opiekunem zbiorów. Inicjatorka wielu wystaw, konferencji i spotkań. Bada twórczość artystów w kontekście dialogu międzykulturowego, ze szczególnym uwzględnieniem mało znanych lub zupełnie zapomnianych, artystów pochodzenia żydowskiego.

Wykład odbywa się pod honorowym patronatem Ambasady Grecji w Polsce.

Esterka, żydowska kochanka Kazimierza III Wielkiego, od wielu lat budzi dyskusję wśród badaczy. Postać pięknej Żydówki nie pojawia się w XIV-wiecznych dokumentach, lecz pamięć o niej żywa jest w legendach i tradycjach wielu polskich miast. 

Zapraszamy na wykład Marka Telera poświęcony życiu Esterki i związkowi z królem Kazimierzem III Wielkim. Ile w tej legendzie jest prawdy? Ile w tej prawdzie jest legendy? Przekonajmy się!

Marek Teler (ur. 1996) – dziennikarz, popularyzator historii, bloger. Absolwent Wydziału Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego. Autor książek: Kobiety króla Kazimierza III Wielkiego, Zapomniani artyści II Rzeczypospolitej, Zagadka Iny Benity. AK-torzy kontra kolaboranci (Nagroda Klio III stopnia w kategorii varsaviana), Upadły amant. Historia Igo Syma, Amanci II Rzeczypospolitej, Piękne skandalistki. Przedwojenne Miss Polonia, Fałszywi arystokraci, Witold Conti. Każdemu wolno kochać i Amantki II Rzeczypospolitej. Publikował swoje artykuły na łamach magazynów „Focus Historia” i „Skarpa Warszawska” oraz na portalu historycznym Histmag.org.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024

Koncert Pawła Szamburskiego! Podczas występu wysłuchacie nigunów oraz opowieści o nich. 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024.

Zapraszamy na spotkanie z Agnieszką Dobkiewicz, autorką rewelacyjnej książki Pożydowskie. Niewygodna pamięć.

Od baśniowych ilustracji Jana Marcina Szancera, przez kaliskie lalki szirlejki, aż do koszernych pierników toruńskich – autorka poszukuje odpowiedzi na pytanie, kiedy cudze zaczyna być własne,
a (po)żydowskie przeistacza się w polskie.

AGNIESZKA DOBKIEWICZ – pisarka, reportażystka i dziennikarka związana z Dolnym Śląskiem. Promuje historię regionu, który jest wyjątkowym miejscem stylu kilku kultur i narodów. Z pasji do historii powstała Fundacja Idea, którą kieruje i która zajmuje się właśnie promocją historii i dziedzictwa kulturowego. Fundacja wydaje m.in. Świdnicki Portal Historyczny. W 2020 roku w wydawnictwie Znak Horyzont wydała swoją pierwszą książkę Mała Norymberga. Historie katów z Gross-Rosen, która została przetłumaczona na język czeski. W 2021 roku w tym samym wydawnictwie została wydana jej druga książka – Dziewczyny z Gross-Rosen. Zapomniane historie obozowego piekła, która także jest przygotowywana do wydania za granicą. Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Opis pochodzi od wydawcy

Zadanie: Spotkania literackie na Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

„La Rose Enflorence”.  Sefardyjskie pieśni ludowe (canciones populares sefardies).

Ballady ludowe przywiezione z Hiszpanii na pamiątkę utraconych ojczyzn, ale także kompozycje późniejszych twórców ludowych, które powstały w Salonikach i rozprzestrzeniły się na społeczności sefardyjskie Wschodu.
Pieśni Żydów z Salonik związane z odwiecznymi i niezmienionymi przejawami życia ludzkiego: miłością, małżeństwem, wyobcowaniem, śmiercią, a także kołysanki, dziecięce.

Koncert odbywa się pod honorowym patronatem Ambasady Grecji w Polsce.

Zadanie publiczne pn. V Festiwal Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego.

Zapraszamy na spacer miejski szlakiem Żydów z Żyrardowa. Zwiedzimy najważniejsze miejsca związane z żydowskim dziedzictwem miasta, odwiedzimy również cmentarz żydowski w Żyrardowie.

Spacer poprowadzi Bożena Gąsiorowska.

Na wydarzenie obowiązują zapisy: warsztaty@festiwalkulturyzydowskiej.pl. Liczba miejsc ograniczona.

Bożena Gąsiorowska – Nauczycielka języka polskiego, animatorka działań chroniących dziedzictwo żydowskie w Żyrardowie. Od pierwszego autorskiego projektu „Wbrew stereotypom-mosty porozumienia” w 2008 zaangażowana w  przywracanie pamięci o żydowskich obywatelach tego miasta i  dialog z ich potomkami. Członkini Sieci Aktywistów Forum Dialogu oraz Ambasadorka Muzeum Polin.

Zapraszamy na spacer po Pruszkowie szlakiem miejsc żydowskich, który poprowadzi Marian Skwara.

Na wydarzenie obowiązują zapisy: warsztaty@festiwalkulturyzydowskiej.pl. Liczba miejsc ograniczona.

Partner wydarzenia: Muzeum Dulag 121 w Pruszkowie. 

Spacer performatywny do pobliskiego Parku Skarbków, gdzie artystka podzieli się opowieściami o żydowskich aktywistkach walczących o sprawiedliwość społeczną i reprodukcyjną.

Spotykamy się pod Dworcem Kolejowym w Grodzisku Mazowieckim! Około godziny 15 artystka wygłosi krótki wykład w Namiocie Festiwalowym.

Zuzanna Hertzberg jest artystką interdyscyplinarną, artywistką i badaczką. Na jej praktykę artystyczną składają się malarstwo, prace na tkaninie oraz działania w przestrzeni publicznej. Jest autorką instalacji i kolaży wykorzystujących zasoby archiwalne, którym towarzyszą performansy mówione. W swojej twórczości porusza kwestie przenikania się pamięci indywidualnej i zbiorowej. Budując archiwum afektywne, śledzi mechanizmy związane z marginalizacją grup mniejszościowych i polityką wymazywania niewygodnych narracji – zwłaszcza kobiet – z pamięci historycznej. W swojej strategii traktuje archiwa jako narzędzia do odzyskiwania prawdy o przeszłości, aktualizując ich przekaz w taki sposób, by krzewić ideę walki o sprawiedliwość społeczną, z myślą o równiejszej przyszłości. Jest zaangażowana w indywidualne i kolektywne praktyki przeciwdziałające dyskryminacji i przemocy wobec osób i grup marginalizowanych.

W 2018 r. otrzymała stopień doktory na Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (Przestrzenie niewiedzy, 2018). Uczestniczyła w wielu wystawach w kraju i za granicą. Jej interdyscyplinarny projekt artystyczny Ochotniczki Wolności o żydowskich uczestniczkach Brygad Międzynarodowych był prezentowany w ramach wystawy Niepodległe. Kobiety a dyskurs narodowy w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (2018/19), na wystawie Difficult Pasts. Connected Worlds w Łotewskim Muzeum Narodowym w Rydze (2020/21), a następnie w Narodowej Galerii Sztuki w Wilnie (2022).
Oparty na badaniach projekt artystyczno-aktywistyczny zatytułowany Mechitza. Indywidualny i zbiorowy opór kobiet podczas Zagłady był prezentowany w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie (2019), w ramach 12. Biennale Sztuki Współczesnej w Berlinie (2022), w Center for Jewish History w Nowym Jorku (2022/23), w Mala Galerija w Lublanie (2023) oraz w ramach projektu Materializing. Contemporary Art and the Shoah in Poland w Centrum Dokumentacji Historii Narodowego Socjalizmu w Monachium (2023).

Obecnie rozwija projekt poświęcony żydowskim anarchistkom. W jej ostatnich pracach pojawia się motyw biblijnej Lilit, buntowniczki z Edenu. Odnawiając opowieść o pra-przodkini walki kobiet o ich autonomię, artystka przenosi ją we współczesny kontekst społeczno-polityczny. Jej prace znajdują się w kolekcjach prywatnych i instytucjonalnych.

Jest współzałożycielką Żydowskiego Bloku Antyfaszystowskiego oraz członkinią zarządu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Zapraszamy na warsztaty z żydowskich wycinanek, które poprowadzi Monika Krajewska.

Na wydarzenie obowiązują zapisy: warsztaty@festiwalkulturyzydowskiej.pl. Liczba miejsc ograniczona

Wycinanka to sztuka,  która szczególnie  rozkwitła wśród Żydów Europy Wschodniej w XIX wieku i była ściśle związana z życiem religijnym, m.in. ze świętami i progami życia.  Wycinanki tworzyli też Żydzi z Włoch, Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu. Ludowa wycinanka żydowska zanikła, ale po latach stała się inspiracją dla artystów i odrodziła się – już w innej formie, nawiązującej jednak do tradycji. Podczas prezentacji uczestnicy zapoznają się z jej historią,  symboliką i techniką wykonania, a następnie wykonają własną wycinankę.

Monika Krajewska – artystka i edukatorka; tworzy wycinanki inspirowane tradycją żydowską.   Niektóre jej prace, zwłaszcza mizrachy, są bliskie tradycyjnej formie, inne, np. cykle „Tatry i Psalmy” czy „Płonące”, są własną interpretacją żydowskich tekstów i symboli. Technikę wycinania łączy z kolażem, frotażem i fotografią. Wiele jej prac powstało z okazji narodzin, uroczystości bar/bat micwy oraz ślubów; inne były użyte w grafice książkowej (np. Sidur Ec Chaim) i na muralach, są też w synagogach, muzeach i kolekcjach prywatnych.  Jest autorką albumów fotograficznych o cmentarzach żydowskich „Czas kamieni”  i „A Tribe of Stones”, artykułów i wystaw.  Prowadzi warsztaty i wykłady ukazujące tradycję żydowską  poprzez sztukę.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024

Wykład poświęcony Marranom przybliża jedną z najciekawszych i najmniej znanych grup społecznych w historii Europy. Marranowie, znani również jako konwertyci, byli hiszpańskimi i portugalskimi Żydami, którzy w XV i XVI wieku przeszli na chrześcijaństwo, często pod przymusem lub w obawie przed prześladowaniami Inkwizycji. Mimo oficjalnej konwersji, wielu z nich potajemnie kontynuowało praktykowanie judaizmu, co narażało ich na ogromne niebezpieczeństwo.

Wykład poprowadzi Rabin Icchak Rapoport.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024

Podczas twórczych animacji rodzinnych z Muzeum POLIN ozdobimy synagogę pięknymi ornamentami w stylu sefardyjskim, wykonamy także kolorowe przypinki. Biorąc udział w mini quizie poznamy zwyczaje kulinarne Żydów sefardyjskich. 

Warsztaty poprowadzą  Adrianna Drązikowska i Elżbieta Grab.

Zajęcia dla dzieci od 6. roku życia.

Na wydarzenie obowiązują zapisy: warsztaty@festiwalkulturyzydowskiej.pl. Liczba miejsc ograniczona

Partner: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Zadanie: Spotkania literackie na Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. 

Zuzanna Hertzberg, Konstanty Gebert, Damian Josef Neć i dr Michał Bilewicz rozmawiają o sytuacji Żydów w Polsce i na świecie. Jak radzić sobie z rosnącą falą antysemityzmu. Czy dla Żydów jest jeszcze miejsce w… No właśnie, gdzie Żydzi mogą mieszkać w spokojnych warunkach? Między ultraprawicą a ultralewicą – gdzie jest miejsce dla Żydów? 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024 

Zapraszamy na spotkanie z Miriam Synger, autorką świetnie przyjętej książki Jestem Żydówką. 

Jeden rok z życia ortodoksyjnej Żydówki, Polki, patriotki, matki pięciorga dzieci, feministki, kobiety silnej i wrażliwej.

Czy religia daje wolność? Czy można przyzwyczaić się do surowych zasad i czuć się szczęśliwym? Czy bycie Żydówką w dzisiejszej Polsce to przywilej? A może przekleństwo?

Miriam (Maria) Synger w swoim pamiętniku zdradza, czy wszystkie Żydówki golą głowy, czy judaizm dopuszcza związki homoseksualne, jak wyglądają noce spędzane w szałasie wybudowanym w centrum Krakowa, gdzie zdobyć koszerny ser i dlaczego żydowscy mężczyźni dziękują Bogu, że nie urodzili się kobietami.

Nie boi się żyć po swojemu. Nie ogląda się na innych. Z sentymentem wraca do opowieści o silnych kobietach w swoim rodzie i wyjawia, jakie pejsy nosi jej syn.

Miriam Synger – Na co dzień zajmuje się edukacją – w mediach społecznościowych na profilu @jestem_zydowska, poprzez wykłady, spotkania i warsztaty dla każdej grupy wiekowej.

Mówi o tym, że słowo Żyd nie jest obelgą, że religia nie musi kłócić się z feminizmem, że ma prawo zakrywać włosy i nikomu tym krzywdy nie robi, że brak choinki w domu w grudniu nie sprawia, że rodzina cierpi. I jeszcze o wielu innych rzeczach.

Niedawno dołączyła do kilku pokoleniowego grona pisarek w swojej familii, bo ukazała się jej pierwsza książka pt. „Jestem Żydówką” (Wydawnictwo Znak). Opowiada w niej o życiu wielodzietnej żydowskiej rodziny w Polsce, przy okazji próbując wytłumaczyć, czym jest judaizm i jaka to jest ta kultura żydowska. Podobną tematykę porusza w swojej kolejnej książce, tym razem dla dzieci. Niebawem będzie w sprzedaży.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024

Miriam Synger zaprasza na warsztaty dla dzieci poświęcone kulturze i dziedzictwu Żydów (również sefardyjskich). 

Liczba miejsc ograniczona. Na warsztaty obowiązują zapisy mejlowe: warsztaty@festiwalkulturyzydowskiej.pl 

Zadanie publiczne pn. V Festiwal Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego

Jak co roku zapraszamy na spotkania eksperckie przybliżające historię i dziedzictwo polskich miast i miasteczek. Z Beatą Frankowską i Piotrem Prawuckim, założycielami Fundacji Mykwa z Piaseczna, będziemy rozmawiać o tym, jak wyglądało życie i realia Żydów w Piasecznie. Poruszymy temat Kalonimusa Szapiro, autora Aish Kodesh, nieistniejącej synagogi i wciąż stojącego budynku mykwy. Oraz o tym, co oni, samodzielnie i jako Fundacja Mykwa, robią, aby upamiętniać żydowskie dziedzictwo Piaseczna.

Zadanie publiczne pn. V Festiwal Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego.

Beata Izdebska-Zybała opowiada o tym, jak Anna i Jarosław Iwaszkiewiczowie podczas drugiej wojny światowej, z narażeniem własnego życia i życia rodziny, pomagali ukrywać się żydowskim sąsiadom z podwarszawskiego Brwinowa, Milanówka i Podkowy Leśnej, oraz o pomocy udzielanej żydowskim przyjaciołom i znajomym z kręgów artystycznych i naukowych.

Iwaszkiewiczowie zostali pośmiertnie (w 1991 roku) uhonorowani przez izraelski Instytut Yad Vashem medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Sami za życia nie zabiegali o to wyróżnienie. Robili to, co uważali za powinność i co było imperatywem etycznym, co wynikało z poczucia przyzwoitości i powinności wobec drugiego człowieka.

O pomocy udzielanej Żydom podczas okupacji hitlerowskiej piszą biografowie pisarza. Wątki te pojawiają się również w licznych korespondencjach iwaszkiewiczowskich – niemniej, są to teksty rozproszone i dalece niepełne. Obecnie odeszli już i pomagający, i ci, którym udzielano pomocy. Stąd Beata Izdebska-Zybała uznała, że należy podjąć wysiłek zebrania świadectw i relacji na ten temat i przedstawić je w jednym opracowaniu. W książce znajduje się również aneks, w którym autorka zebrała przedstawia fragmenty dzienników Anny i Jarosława oraz wspomnienia ich córki, Marii, poświęcone wydarzeniom związanym z ratowaniem Żydów. Autorka dokonała także wyboru zdjęć, które pokazują osoby ratowane przez Iwaszkiewiczów i związane z tymi działaniami dokumenty.

Beata Izdebska-Zybała pokazuje także miejsce Zagłady w poezji i prozie Jarosława Iwaszkiewicza, pisze o uwrażliwieniu pisarza na powojenne przejawy antysemityzmu w społeczeństwie polskim i w polityce władz PRL (marzec 1968). Jak pisze autorka, „pisarz głęboko ubolewał nad spodziewanymi moralnymi skutkami okupacji i niemieckiego bestialstwa wobec Żydów. Jego zdaniem najgłębszą raną [zadaną przez Niemców] było pogrzebanie ludzkiej wspólnoty i poczucia człowieczeństwa (…), głębokie upodlenie samej natury człowieka”.

Postawa Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów oraz wszystkich, którzy im pomagali w ratowaniu Żydów, jest ważnym obecnie przesłaniem dla wszystkich młodych ludzi. Może być wzorem i zachętą udzielania pomocy każdemu prześladowanemu i poszukującemu schronienia – aby nie „pogrzebać ludzkiej wspólnoty i poczucia człowieczeństwa”.

Beata Izdebska-Zybała – absolwentka filologii polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Publikowała w „Twórczości” i „Plus-Minus”, cotygodniowym dodatku kulturalnym do dziennika „Rzeczpospolita”, opracowała listy Jarosława Iwaszkiewicza m.in. z Kazimierzem Orłosiem, Krystyną Irzykowską-Pytel. Współpracowała z pismem „Magazyn Literacki KSIĄŻKI”, gdzie publikowała recenzje. Kuratorka wystawy „Iwaszkiewiczowie. Sprawiedliwi wśród Narodów Świata” w 30. rocznicę przyznania im medalu. Jest adiunktem w Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku.

Zadanie: Spotkania literackie na Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Jak co roku zapraszamy na spotkania eksperckie przybliżające historię i dziedzictwo polskich miast i miasteczek. Z Bożeną Gąsiorowską, lokalną Liderką Dialogu z Żyrardowa, będziemy rozmawiać o tym, jak wyglądało życie i realia Żydów w Żyrardowie.

Bożena Gąsiorowska – Nauczycielka języka polskiego, animatorka działań chroniących dziedzictwo żydowskie w Żyrardowie. Od pierwszego autorskiego projektu „Wbrew stereotypom-mosty porozumienia” w 2008 zaangażowana w  przywracanie pamięci o żydowskich obywatelach tego miasta i  dialog z ich potomkami. Członkini Sieci Aktywistów Forum Dialogu oraz Ambasadorka Muzeum Polin.

Zadanie publiczne pn. V Festiwal Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego.

Dziady i dybuki to prawdziwy literacki majstersztyk Jarosława Kurskiego, który nie tylko ujawnia rodzinne tajemnice, ale także rzuca nowe światło na polsko-żydowską historię. Kurski z niebywałą szczerością i odwagą stawia czoła dręczącym go pytaniom o swoje korzenie i narzuconą tożsamość.

Książka jest pełna intensywnych emocji i głębokich refleksji, które wskazują na zawiłość własnej tożsamości, której nie zawsze łatwo jest sprostać. Autor, z niezwykłą wnikliwością i determinacją, odkrywa przed czytelnikami złożoną, wielowątkową opowieść o przodkach, wykorzenieniu i poszukiwaniu własnej drogi.

Jego bohaterowie żyją w cieniu dawnych, niezgłębionych tajemnic i muszą stawić czoła ciężaru przeszłości, który wydaje się nie do uniesienia. Zadają sobie pytanie o to, dlaczego duchy polskiego i żydowskiego pochodzenia nie mogą znaleźć wspólnego miejsca, i szukają odpowiedzi na to, czy możliwe jest ich zjednoczenie.

Dziady i dybuki to nie tylko opowieść o przeszłości, ale także o teraźniejszości, w której nadal żyją duchy przodków, ciągnące nas do siebie nieodpartą siłą. Książka ta jest jednocześnie pełna bólu i nadziei, smutku i radości, miłości i nienawiści. Kurski z niebywałym talentem potrafi oddać barwność emocji, skomplikowane relacje między bohaterami i ich walkę o akceptację siebie.

Dziady i dybuki to przede wszystkim wnikliwe, zmuszające do refleksji spojrzenie na polską historię i kulturę, które pokazują, jak złożony jest proces akulturacji i jak ważne jest dla każdego z nas poznanie własnych korzeni. To książka, której nie można przegapić – pełna nietuzinkowych postaci, fascynujących wydarzeń i głębokich przemyśleń. To prawdziwa perła literatury, która zasługuje na każdą pochwałę.

Jarosław Kurski – (ur. 1963) Zastępca redaktora naczelnego „Gazety Wyborczej”. Gdańszczanin. Ukończył prawo. Należał do opozycyjnego Ruchu Młodej Polski. Aresztowany w stanie wojennym. Członek redakcji „Solidarności”, podziemnego pisma regionu gdańskiego, którego pierwszy numer ukazał się w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku. Pracował dla hiszpańskiej agencji prasowej EFE i w „Tygodniku Gdańskim”. Był rzecznikiem prasowym Lecha Wałęsy. W sprzeciwie wobec „wojny na górze” zrezygnował z pracy. Opublikował Wodza, polityczny portret przewodniczącego „S” na tle ówczesnych wydarzeń. Od stycznia 1991 roku publicysta „Wyborczej”, a od 2006 roku jej wicenaczelny. Prowadził rozmowy polityczne w Polsacie, TVP i TOK FM. Autor esejów o Raymondzie Aronie Pokój z widokiem na historię oraz biografii Jan Nowak-Jeziorański. Kurier wolności. Oficer Krzyża Orderu Odrodzenia Polski i Kawaler Orderu Francuskiej Legii Honorowej. Autor bestsellerowych Dziadów i dybuków.

Spotkanie poprowadzi Magdalena Żerek.

Zadanie: Spotkania literackie na Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. 

Rodzina fanatycznych nazistów kochała ją jak własną córkę. Ona sama zakochała się w niemieckim inżynierze, który w klapie marynarki nosił przypinkę partii Hitlera. Jako Anni Gmitruk, folksdojczka ze wschodniej Polski, nigdy nie zdradziła, kim była naprawdę: Malą Rywką Kizel, żydowską dziewczyną z ortodoksyjnej rodziny, której bliscy zginęli w warszawskim getcie. Dzięki hartowi ducha, znajomości języka, mieszance szczęścia i uroku Mali udało się uniknąć ich losu. Po wyzwoleniu przez amerykańską armię wróciła na krótko do Polski, by później przez Izrael trafić w końcu do niderlandzkiego Amstelveen.

Historia Mali opowiedziana została bez wielkich słów i zbędnego moralizowania. To trzymająca się faktów relacja ze świata, w którym człowiek człowiekowi był wilkiem.

„Już nie chcę być człowiekiem” to również opowieść o odkrywaniu tożsamości tej wyjątkowej kobiety. Pieter van Os odbył szereg podróży śladami bohaterki, mocno zagłębiając się w powikłane dzieje naszej części Europy. Obszaru z ciągle powracającymi obsesjami na punkcie pochodzenia i charakteru narodowego.

Spotkanie tłumaczone z języka niderlandzkiego przez Iwonę Mączkę. 

Pieter van Os – dziennikarz, pisze dla niderlandzkiej prasy. Autor kilku poczytnych książek, za „Liever dier dan mens” otrzymał szereg prestiżowych nagród. Obecnie mieszka w Tiranie w Albanii.

Iwona Mączka – studiowała filologię niderlandzką na Uniwersytecie Wrocławskim oraz germanistykę na uniwersytetach w Kolonii i Lejdzie, gdzie w 2010 roku obroniła doktorat. Brała udział w warsztatach translatorskich w Antwerpii, Warszawie i Amsterdamie. Występuje w roli mentorki w projektach przekładowych dla początkujących tłumaczy. Jest członkinią Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury. Przekłada z języków niderlandzkiego, niemieckiego i angielskiego. Jej dorobek tłumaczeniowy obejmuje zarówno literaturę dziecięcą i młodzieżową, jak i popularno-naukową, książki historyczne, reportaże, wspomnienia oraz beletrystykę.

Zadanie: Spotkania literackie na Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. 

Dofinansowano ze środków Nederlands Letterenfonds Dutch Foundation For Literature.

Rabin Łodzi Dawid Szychowski zaprasza na wykład poświęcony uniwersalnym prawom noachidzkim, czyli Tora dla wszystkich.

Rabin Dawid Szychowski – Rabin Łodzi. W latach 2003–2008 studiował filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po przyjeździe rabina Boaza Pasha do Krakowa w 2006, rozpoczął naukę pod jego opieką.

W latach 2009–2015 kształcił się w izraelskich jesziwach: Machon Meir i Midrash Sfaradi w Jerozolimie oraz w Yeshivat Hamivtar w Efracie. Ukończył dwuletni program Beren Strauss Amiel przygotowujący przyszłych rabinów do pracy z żydowskimi społecznościami poza Izraelem. Jest uczniem rabina Uriego Szerkiego z Machon Meir i rabina Szlomo Wilka z Ohr Tora Stone. Uczył się również u rabina Adina Szteinzalca. W marcu 2015 dostał smichę rabinacką z rąk rabina Jakowa Pereca, a kilka miesięcy później od rabina Szlomo Riskina. Jest emisariuszem organizacji Shavei Israel.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024.